Δυσκοιλιότητα στα παιδιά: πώς αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά;
Πολλά νήπια, συνήθως κατά ή μετά την αγωγή τουαλέτας, τη μετάβαση δηλαδή από τις πάνες στη χρήση της τουαλέτας (γιο-γιο / κανατάκι), εμφανίζουν δυσκοιλιότητα. Τα κακά γίνονται σκληρά και βγαίνουν με δυσκολία. Ταυτόχρονα, σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν ιδιοτροπίες σε σχέση με τη διατροφή (νεοφοβία) και ιδιαίτερες προτιμήσεις (επιλεκτική σίτιση), αποφεύγοντας συστηματικά τα φρούτα και λαχανικά, γεγονός το οποίο επιδεινώνει τη δυσκοιλιότητα.
Η δυσκοιλιότητα βέβαια, παρατηρείται συχνά σε κάθε ηλικία και ο γονέας πρέπει να είναι σε θέση να την διαπιστώσει παρακολουθώντας τη σύσταση και τη συχνότητα των κενώσεων, ώστε να ενημερώσει έγκαιρα τον παιδίατρο. Η πρώιμη παρέμβαση είναι σημαντική στην αντιμετώπιση και πρέπει να γίνεται πριν το παιδί πονέσει τόσο ώστε να αναστέλλει συστηματικά τη λειτουργία του εντέρου.
Παρακάτω περιγράφονται αναλυτικά οι τροποποιήσεις που πρέπει να γίνουν τόσο στη διατροφή, όσο και τις συνήθειες του παιδιού, καθώς και την κλίμακα παρακολούθησης της δυσκοιλιότητας.Περιεχόμενα
Ωφέλιμες τροποποιήσεις στη διατροφή
- Αύξηση υγρών: Προσφέρουμε συχνά νερό & τουλάχιστον ένα φυσικό χυμό πορτοκάλι ημερησίως ή χυμό από δαμάσκηνα (αφήνουμε μερικά δαμάσκηνα σε λίγο χλιαρό νερό κατά τη διάρκεια της νύχτας και το πρωί το προσφέρουμε το διάλυμα ως χυμό - μπορούμε επίσης να το προσθέσουμε σε οποιαδήποτε άλλο φρέσκο χυμό). Αποφεύγουμε τους χυμούς του εμπορίου (περιέχουν συντηρητικά και πολλή ζάχαρη). Η αύξηση των υγρών είναι σημαντική κατά τους ζεστούς μήνες του χρόνου όταν συνυπάρχει ήπια αφυδάτωση, η οποία είναι πιθανό να προκαλέσει επιδείνωση της δυσκοιλιότητας.
- Αποφυγή υπερκατανάλωσης αγελαδινού γάλακτος (για παιδιά άνω του έτους: ποσότητα έως 500 ml ημερησίως). Το αγελαδινό γάλα δεν βοηθάει στη δυσκοιλιότητα και το παιδί χορταίνει χωρίς να λαμβάνει τροφές που πιθανώς να βοηθούν. Ίσως φανεί χρήσιμο να διακοπεί τελείως το αγελαδινό γάλα για 1 -2 εβδομάδες, έως ότου ρυθμιστεί η συχνότητα των κενώσεων. Επίσης, μπορούμε να δοκιμάσουμε το κατσικίσιο γάλα για περιορισμένο διάστημα.
- Πολλά φρούτα. Ιδιαιτέρως βοηθούν ακτινίδια, δαμάσκηνα, σύκα, ροδάκινα, βερίκοκα (φρέσκα ή αποξηραμένα). Αποφεύγουμε μήλο, μπανάνα.
- Πολλά πράσινα λαχανικά. Λαχανικά πλούσια σε φυτικές ίνες είναι τα φασολάκια, οι γλυκοπατάτες, ο αρακάς, οι ωμές ντομάτες, τα κρεμμύδια. Αποφεύγουμε τις πατάτες και τα μαγειρεμένα καρότα.
- Όσπρια τακτικά (υποχρεωτικά 1 φορά την εβδομάδα)
- Δημητριακά ολικής άλεσης (σε οποιαδήποτε μορφή)
- βρώμη (κουάκερ ή πίτουρο βρώμης)
- κεχρί
- Ελαιόλαδο ωμό (το οποίο προσθέτουμε στη σαλάτα, τα όσπρια, τα ζυμαρικά κ.ο.κ.)
- Μέλι (σε παιδιά άνω του 1 έτους), Ταχίνι
- Προτιμάμε:
- ψωμί ολικής άλεσης
- αναποφλοίωτο (καστανό) ρύζι
- μακαρόνια ολικής άλεσης
- Περιορίζουμε στο ελάχιστο:
- άσπρο ψωμί, αποφλοιωμένο ρύζι, μακαρόνια άσπρα
- επεξεργασμένους υδατάνθρακες (μπισκότα, crackers, γλυκά, σοκολάτες, τσουρέκια)
- τροφές πλούσιες σε λιπαρά (junk food, τηγανητές πατάτες)
- αεριούχα ποτά, χυμούς εμπορίου
Αλλαγές στις συνήθειες
- Τήρηση ωραρίου για γεύματα και τουαλέτα
- Ωράριο στα γεύματα. Η τήρηση ωραρίου στα γεύματα (το παιδί τρώει συγκεκριμένες ώρες καθημερινά) βοηθάει να γίνει συνήθεια η τακτική επίσκεψη στην τουαλέτα.
- Τακτικό κάθισμα στη λεκάνη μετά τα κύρια γεύματα, για τουλάχιστον 10 λεπτά, ακόμα και αν το παιδί δε νιώθει την επιθυμία. Με αυτό τον τρόπο και εκμεταλλευόμαστε το μεταγευματικό αντανακλαστικό του εντέρου (γαστροκολικό αντανακλαστικό) το οποίο δημιουργεί την επιθυμία για κένωση. Θα πρέπει να επιμείνουμε σε αυτό, αφήνοντας το παιδί να ηρεμήσει και να χαλαρώσει, χωρίς να γινόμαστε φορτικοί.
- Πλούσιο πρωινό καθημερινά - τουαλέτα μετά. Γνωρίζουμε ότι μετά το πρωινό προκαλείται ο εντονότερος περισταλτισμός του εντέρου. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό το παιδί να λαμβάνει πλούσιο πρωινό καθημερινά και αρκετά νωρίς, ώστε να έχει την ευκαιρία να επισκέπτεται την τουαλέτα πριν φύγει για τον παιδικό σταθμό ή το σχολείο. Λίγα λεπτά μετά το πρωινό θα πρέπει να το προτρέπουμε να κάθεται στην τουαλέτα με ηρεμία και άνεση χρόνου, μέχρις ότου γίνει ρουτίνα.
- Υπενθυμίζουμε την τουαλέτα. Μερικά παιδιά δε λαμβάνουν υπόψη ή αναβάλλουν την ανάγκη τους να επισκεφθούν την τουαλέτα γιατί ξεχνιούνται, συνήθως στο παιχνίδι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα παραμονή των κοπράνων στο έντερο για μεγάλο χρονικό διάστημα, που επιτείνει τη δυσκοιλιότητα.
- Εξασφάλιση άνετης θέσης στην τουαλέτα. Το παιδί πρέπει να κάθεται στην τουαλέτα σε άνετη θέση, χωρίς να φοβάται μήπως γλιστρήσει και πέσει, με τα πόδια του να στηρίζονται σε σκληρή επιφάνεια ή το πάτωμα. Η θέση που βοηθάει καλύτερα είναι όταν τα γόνατα είναι πιο ψηλά από τα ισχία. Για τα μικρότερα παιδιά προμηθευόμαστε κανατάκι (γιο γιο) της αρεσκείας τους και κατάλληλου μεγέθους και για τα μεγαλύτερα μαλακό κάθισμα που προσαρμόζεται στη λεκάνη και σκαμνάκι για τα πόδια. Μπορείτε επίσης να του δώσουμε ένα βιβλίο ή το αγαπημένο του παιχνίδι.
- Αποσύνδεση της αφόδευσης από πόνο ή φόβο. Η δυσκοιλιότητα δημιουργεί πόνο κατά την αφόδευση με αποτέλεσμα άρνηση του παιδιού, γεγονός που επιτείνει τη δυσκοιλιότητα και δημιουργεί φαύλο κύκλο. Αρχικά θα χρειαστεί να μαλακώσουν τα κόπρανα ώστε το παιδί να έχει ανώδυνες κενώσεις. Η επισκόπηση του πρωκτού από τον παιδίατρο είναι πολύ σημαντική για να αποκλειστεί ραγάδα του δακτυλίου. Βαζελίνη ή ξυλοκαΐνη τοπικά πριν την κένωση είναι πιθανό επίσης να βοηθήσουν.
- Διερεύνηση της σχέσης του με τις σχολικές τουαλέτες. Πολύ συχνά τα παιδιά θορυβούνται υπερβολικά από τις οδηγίες των ενηλίκων σε σχέση με τις ξένες τουαλέτες, με αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιούν τις σχολικές τουαλέτες ακόμη και σε επιτακτική ανάγκη. Θα πρέπει να διερευνήσουμε αν συμβαίνει κάτι ανάλογο και να προτρέπουμε τη χρήση τους εφόσον ακολουθούν τους βασικούς κανόνες υγιεινής.
- Αύξηση φυσικής δραστηριότητας. Μέτρια καθημερινή σωματική άσκηση, όπως ποδήλατο ή τρέξιμο, αυξάνει την κινητικότητα του εντέρου και μπορεί να βοηθήσει.
Φάρμακα και Προβιοτικά
Χρήση σκευασμάτων μετά από ιατρική συμβουλή, γίνεται για μερικές εβδομάδες ώστε να μαλακώσει το εντερικό περιεχόμενο. Μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθούν: φυτικές ίνες σε σκόνη, υπόθετα & μικροκλύσματα γλυκερίνης και ήπια υπακτικά, όπως μαλακτικά (παραφινέλαιο) και ωσμωτικά (λακτουλόζη, λακτιτόλη, υδροξείδιο μαγνησίου). Τελευταία, χορηγούνται με επιτυχία κατάλληλα προβιοτικά.
Παρακολούθηση της δυσκοιλιότητας
Για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της δυσκοιλιότητας στα μεγαλύτερα παιδιά (όχι τα βρέφη) χρησιμοποιούμε την ειδική κλίμακα Bristol Stool Chart, η οποία κατηγοριοποιεί τα κόπρανα σε 7 τύπους. Ο τύπος 1 αντιστοιχεί σε σοβαρή και ο τύπος 2 σε ήπια δυσκοιλιότητα. Οι τύποι 3 και 4 είναι τα επιθυμητά φυσιολογικά κόπρανα, ενώ οι τύποι 5-7 αντιπροσωπεύουν ημιδιαρροϊκές και διαρροϊκές κενώσεις. Με τη χρήση της κλίμακας είναι δυνατό να εκτιμήσουμε τη σύσταση των κοπράνων, το χρόνο παραμονής τους στο παχύ έντερο και να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα σε σχέση με τη διατροφή του παιδιού. O γονέας μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι το παιδί έχει δυσκοιλιότητα και να περιγράψει στον παιδίατρο τη σύσταση των κοπράνων. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η σύσταση των κοπράνων και η συχνότητα των κενώσεων κάθε ατόμου είναι διαφορετική: κάποιοι μπορεί να ενεργούνται αρκετές φορές την ημέρα, ενώ κάποιοι άλλοι να έχουν κένωση κάθε 6-7 ημέρες. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρέπει να ελέγχεται είναι κατά πόσο το παιδί κάνει αρκετά μαλακά κόπρανα τα οποία εξέρχονται με ευκολία, χωρίς πόνο.