Η θηλάζουσα, με κατάλληλη καθοδήγηση, λίγο υπομονή και αρκετό προγραμματισμό, μπορεί να πετύχει την έγκαιρη αποθήκευση μητρικού γάλακτος και τη δημιουργία τράπεζας, ώστε να μην αναγκαστεί να διακόψει το θηλασμό αν για παράδειγμα χρειαστεί να επιστρέψει πρόωρα στην εργασία της. Επιπλέον, αποκτά αυτονομία και μπορεί να επιστρέψει στις αγαπημένες της δραστηριότητες.
Η διαδικασία γίνεται είτε με το χέρι (άμελξη) είτε με μηχανική ή ηλεκτρική αντλία (άντληση). Η τήρηση των σωστών κανόνων υγιεινής και των κατάλληλων οδηγιών για την αποθήκευση, ψύξη/κατάψυξη και απόψυξη του γάλακτος είναι ζωτικής σημασίας και διασφαλίζει ότι το γάλα που έχει αποθηκευτεί είναι ασφαλές για το μωρό.
Είναι βέβαιο ότι το μητρικό γάλα πρόσφατης άντλησης διατηρεί καλύτερα τις ιδιότητές του σε σχέση με αυτό που έχει αποθηκευτεί στο ψυγείο ή έχει καταψυχθεί. Η αποθήκευσή του για διάστημα μηνών μειώνει την περιεκτικότητά του σε ενέργεια, λίπος, πρωτεΐνες, βιταμίνη C και αντιβακτηριδιακούς παράγοντες. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, πλεονεκτεί σε σχέση με το τροποποιημένο γάλα αγελάδας.
Στο χώρο εργασίας είναι αναγκαίο να έχουν εξασφαλιστεί οι κατάλληλες συνθήκες για άντληση (διαλλείματα, απομονωμένος χώρος, ψυγείο). Η διαδικασία αποθήκευσης πρέπει να ξεκινήσει τουλάχιστον 3-4 εβδομάδες πριν την επιστροφή στην εργασία, με 1-2 αντλήσεις ημερησίως, με στόχο να αυξηθεί η παραγωγή γάλακτος και να υπάρχει επαρκές απόθεμα στην κατάψυξη. Αφού ξεκινήσει η εργασία, φυσικά καταναλώνεται το αποθηκευμένο γάλα και παράλληλα ανανεώνεται το απόθεμα με νέες αντλήσεις που γίνονται στο χώρο εργασίας και το σπίτι. Αν το βρέφος είναι μεγαλύτερο των 6 μηνών και έχουν εισαχθεί γεύματα στερεών ικανοποιητικής ποσότητας, είναι πιθανό να μην χρειαστεί αποθήκευση γάλακτος και το βρέφος να καλύπτεται με θηλασμούς πριν και μετά το ωράριο εργασίας.
Επίσης, πρέπει να έχει εξασφαλιστεί ότι το άτομο που θα κληθεί να χορηγήσει το γάλα σε μπουκάλι, ενώ η μητέρα είναι απούσα, έχει εξοικειωθεί με το μωρό, με τη διαδικασία απόψυξης και σίτισης και ότι το βρέφος αποδέχεται τον τρόπο σίτισης. Είναι απαραίτητο να έχουν προηγηθεί αρκετές δοκιμές.
Βασικές οδηγίες άντλησης / άμελξης
Η διαδικασία γίνεται μία ώρα μετά τον θηλασμό, πάντα με καθαρά χέρια.
Το ζεστό ντους ή οι ζεστές κομπρέσες στο στήθος πριν την άντληση / άμελξη βοηθούν σημαντικά.
Για την άμελξη με το χέρι προηγούνται μαλάξεις σε όλο το στήθος, με κατεύθυνση από την περιφέρεια προς τη θηλή, χωρίς να παραλείπεται το κάτω τμήμα και η “ουρά” του μαζικού αδένα προς τη μασχάλη. Η μητέρα σχηματίζει με τον αντίχειρα και τα τέσσερα δάκτυλά της σχήμα C γύρω από τη θηλαία άλω (προσοχή : όχι τη θηλή) και εφαρμόζει συμμετρική και ρυθμική πίεση. Η θέση του χεριού αλλάζει σε κάθε επανάληψη ώστε να πιέζονται όλες οι περιοχές του στήθους.
Για την άντληση χρησιμοποιούνται μηχανικά / χειροκίνητα ή ηλεκτρικά θήλαστρα. Τα ηλεκτρικά είναι πιο ακριβά, αλλά συνήθως εξυπηρετούν καλύτερα. Για τα επαγγελματικά ηλεκτρικά, που χρησιμοποιούνται στα μαιευτήρια, υπάρχει η δυνατότητα ενοικίασης. Στην περίπτωση άντλησης είναι απαραίτητο να ακολουθούνται οι οδηγίες χρήσης του θήλαστρου και να επιλέγεται η κατάλληλη χοάνη ανάλογα με το μέγεθος του στήθους και η κατάλληλη ένταση για να μην προκληθεί πόνος και τραυματισμός.
Συλλογή και Αποθήκευση
Το γάλα συλλέγεται σε ειδικά πλαστικά μπουκαλάκια ή σακουλάκια, τα οποία για τα βρέφη ηλικίας κάτω των 3 μηνών είναι αποστειρωμένα. Απαγορεύεται να περιέχουν την επιβλαβή χημική ουσία Bisphenol A (BPA free). Προσοχή: τα δοχεία αποθήκευσης δεν πρέπει να γεμίζουν πλήρως. Το γάλα δεν πρέπει να υπερβαίνει τα ¾ της χωρητικότητάς του δοχείου, γιατί διαστέλλεται όταν καταψύχεται.
Η ημερομηνία άντλησης σημειώνεται πάνω στα δοχεία αποθήκευσης με αυτοκόλλητη ετικέτα ή ανεξίτηλο μαρκαδόρο. Τα πιο πρόσφατα δοχεία αποθηκεύονται στο πίσω μέρος του ψυγείου και τα πιο παλιά μπροστά για να καταναλωθούν πρώτα.
Η αποθήκευση του γάλακτος συστήνεται να γίνεται σε μικρές μερίδες, διαφορετικών ποσοτήτων π.χ. 60, 80 και 100 ml, ώστε να αποψύχεται πιο εύκολα και να ελαχιστοποιούνται οι απώλειες. Μετά την απόψυξή τους, οι μερίδες μπορούν να αναμιχθούν και να δοθεί η κατάλληλη ποσότητα ανάλογα με τις ανάγκες του μωρού.
Το γάλα από πρόσφατη άντληση αποθηκεύεται στο ψυγείο για 24 ώρες ή στην κατάψυξη για μεγαλύτερο διάστημα, χωρίς όμως ποτέ να αναμιχθεί με ήδη κατεψυγμένο γάλα. Στο ψυγείο τοποθετείται στο βάθος και πάνω από το ράφι με τα λαχανικά, όπου η θερμοκρασία είναι σταθερή, και ποτέ στην πόρτα του ψυγείου. Αν δεν προβλέπεται να καταναλωθεί σύντομα, τότε πρέπει να καταψυχθεί άμεσα. Πρέπει να έχει ελεγχθεί ότι τα δοχεία που χρησιμοποιούνται είναι κατάλληλα για κατάψυξη. Τα δοχεία τοποθετούνται στο βάθος της κατάψυξης, χωρίς όμως να βρίσκονται σε επαφή με τα τοιχώματά της.
Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται αναλυτικά ο χρόνος συντήρησης του μητρικού γάλακτος σε σχέση με τον τύπο του γάλακτος και τη θερμοκρασία του μέσου αποθήκευσης. Όταν γίνεται υπέρβαση του ενδεδειγμένου χρόνου αποθήκευσης το γάλα ΔΕΝ πρέπει να καταναλώνεται και υποχρεωτικά απορρίπτεται.
Θέρμανση
Το γάλα από την κατάψυξη ξεπαγώνει στη συντήρηση του ψυγείου, όπου μπορεί να παραμείνει έως 24 ώρες. Αν δε χρησιμοποιηθεί εντός του 24ώρου απορρίπτεται. Δεν πρέπει να αποψύχεται απευθείας από την κατάψυξη σε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Πριν το γεύμα, έρχεται στην επιθυμητή θερμοκρασία παραμένοντας σε θερμοκρασία δωματίου για 20-30 λεπτά - δεν υπάρχει λόγος να ζεσταθεί περισσότερο.
Αν χρειαστεί ζέσταμα, το μπουκάλι ή το σακουλάκι με το γάλα τοποθετείται εντός δοχείου με χλιαρό νερό (bain-marie) ώστε να έρθει σταδιακά σε θερμοκρασία σώματος περίπου 37ο C, στη θερμοκρασία που έχει δηλαδή το μητρικό γάλα όταν εξέρχεται από το σώμα της θηλάζουσας. Για το σκοπό αυτό υπάρχουν διαθέσιμοι ειδικοί θερμαντήρες. Η θερμοκρασία δεν πρέπει να υπερβεί τους 40ο C σε καμία περίπτωση.
Το μητρικό γάλα δεν πρέπει να θερμαίνεται ποτέ σε φούρνο μικροκυμάτων ή σε πολύ ζεστό νερό, γιατί καταστρέφονται τα θρεπτικά συστατικά του.
Χαρακτηριστικά
Το αποθηκευμένο γάλα δεν είναι ομογενές, αλλά παρουσιάζει στιβάδες, με το λίπος, ως πιο ελαφρύ, να βρίσκεται στην ανώτερη στιβάδα. Για να αναμιχθούν οι στιβάδες και να ομογενοποιηθεί, πρέπει να αναδευθεί με ήρεμες κυκλικές κινήσεις, γιατί η απότομη και γρήγορη ανάδευση καταστρέφει κάποια θρεπτικά συστατικά.
Το μητρικό γάλα όταν αποψυχθεί εμφανίζει περίεργη οσμή σε ορισμένες μητέρες. Η μυρωδιά σαπουνιού οφείλεται στη δράση του ενζύμου λιπάση, είναι φυσιολογική και το γάλα ασφαλές. Αν το μωρό αρνείται να το πιει, είναι δυνατό να αναμιχθεί με φρέσκο μητρικό ώστε να αμβλυνθεί η μυρωδιά. Αν έχει μυρωδιά τροφών, π.χ. σκόρδου, είναι πιθανό να οφείλεται σε τρόφιμα που έχει καταναλώσει η μητέρα.
Συμπέρασμα
Η δημιουργία τράπεζας γάλακτος βοηθάει σημαντικά στη συνέχιση του μητρικού θηλασμού. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι το φρέσκο γάλα υπερτερεί σε βιοενεργά και αντιοξειδωτικά συστατικά, προβιοτικά και βιταμίνες και συνεπώς ο θηλασμός ή η προσφορά γάλακτος από πρόσφατη άντληση θα πρέπει να εξασφαλίζεται σε κάθε ευκαιρία.
